30 Mayıs 2011 Pazartesi

Orta Asya'da farklı inançlar..

Aslinda kimileri hiç de farklı değil, bize çok aşina olanlar: mesela türbe, mezar ziyaretleri..İçinde çoğu kez kimin yattığı pek de bilinmeyen mezarlara okunan milyonlarca dua, milyonlarca umut...(fotoğraflar Türkmenistan'dan)




ya da rüzgarda savrulan yüzlerce paçavra, her birinde ayrı bir özlem gizli...
kutsal olduğuna inanılan mekanların yakınlarında ev isteyenler,

ya da bebek....


kimi zamanda ulu kişinin altında oturduğuna inanılan ama sonradan devrilmiş ağacın altından geçerken dilenen dilekler, ya da adaklar..( takip eden 2 fotoğraf Özbekistan Bahauddin Nakşibendi türbesinden)



ya da biraz daha beceri ya da inanç isteyenler: eğer taşı düşürmeden parmaklarınızın üzerinde tam bir tur attırabilirseniz dileğiniz gerçekleşecek.. (fotoğraflar Türkmenistan'dan)


ya melekleri görüp, konuşabileceğiniz bir kuyuya ne dersiniz?? Böyle bir fırsat olurda denenmez mi, tabiki denedim. Tam karanlık sağlanması ve her hangi bir yerden ışık sızmaması için önce sıkı sıkı yorganlarla örtüldüm..




peki ne mi oldu?? Söylersem dileğim gerçekleşmezmiş :))

Ya da bir macera turuna dahil edilebilecek kadar tehlikeli olanlar:
Tepenin üzerinde oturan adam sizi önce biraz para karşılığı önce sıkı sıkı yorganlara sarıyor, sonra da aşağıya doğru yuvarlayıveriyor. Eğer düz giderseniz dileğiniz gerçekleşiyor, sola giderseniz hiç şansınız yok ama eğer sağa doğru giderseniz de bir daha deneyebiliyorsunuz..

Bu tehlikeli işi yapanları fotoğraflamak için uzun süre etrafta dolandım ama yabancıların fotoğraf çekmemesi konusunda çok hassastılar, dolayısıyla son fotoğraf bu olayı önceki yıllarda fotoğraflamayı başarmış tur rehberimiz Yıldırım Büktel'den..



Tüm dileklerinizin gerçekleşmesi dileği ile.....

21 Mayıs 2011 Cumartesi

TAŞKENT

Bizim Ankara’mız gibi Özbekistan’ın başkenti Taşkent de turistik açıdan şanssız bir şehir. Eğer bir iş güç yoksa, ya da uçağınız oradan kalkmıyorsa kimse uğramak, gezmek, tanımak için özel bir çaba sarf etmiyor.


Bizim içinde durum aynıydı. Hiva, Buhara, Semerkant gibi buram buram tarih kokan, eski zamanlara ait ne varsa doya doya içimize çektiğimiz muhteşem şehirlerden sonra, Taşkent biraz fazlaca yeni ve günümüze aitti. Aslında böyle olması önemli ölçüde doğanın da suçuydu. Yoksa Batı’ya ve Doğu’ya giden kervan yolları üzerinde önemli bir ticaret ve el sanatları merkezi olarak yüzyıllarca hüküm sürmüştü. Ancak gerek geçen yüzyılın başlarında Rusya’da gelişen siyasi olaylar nedeniyle, gerekse de 1966 yılında geçirdiği büyük depremden sonra şehir adeta sıfırdan yeniden inşa edilmişti..




Belki de İstanbul’da bizim yeşile hasret gözlerimizden dolayı, ben bu yeni Taşkent’i çok sevdim. Taşkent yemyeşil bir şehir. Her yer parklarla, bahçelerle dolu demek te yanlış olur. Sanki şehrin bulunduğu yere önce kocaman yemyeşil bir park inşa etmişler, sonrada içine binaları, yolları ve orada yaşayan insanları yerleştirmişler gibi. Şehirde dümdüz olduğundan, insan hiç yorulmadan ağaçların gölgesinde saatlerce yürüyebilir gibi geldi bana.




Taşkent’de öğleden sonra yaptığım uzun bir yürüyüş sırasında, çocukluğumda yaz aylarımı geçirdiğim Yalova’yı düşündüm. Harika bir sahil kasabasıydı, deniz kenarı boyunca uzanan tarlalarda, bahçelerde ne mutlu ve kaygısız zamanlarım geçmişti. Sonra Taşkent gibi, Yalova’da depremle adeta yerle bir olmuştu. Ama bu talihsiz olayın ardından Taşkent adeta küllerinden yeniden doğarken, Yalova ne olduğu belirsiz, adeta kimliksiz bir varoşa dönüşmüştü. Yıllardır ne zaman oradan geçsem, hep içimde bir yerler sızlar.. Sevgili ile neredeyse 30 yıl önce orada tanışmıştık ve hep bir gün adam akıllı vakit ayırıp da gidip görelim dememize rağmen , belki de 30 yıl önceki hali ile hatıralarımızda kalsın diye de gitmeyi hep erteledik ve tahminim o ki, hiçbir zamanda gitmeyeceğiz…



Tekrar Taşkent’e dönecek olursak, şehirdeki yapıların çoğu yeni. Eski sayılabilecek yapılar Barak Han medresesi ve Kafalı Saşi türbesi. Bu yapıların bulunduğu kısma ise aynı mimari tarzda büyük bir cami inşa edilmiş. Caminin içine girme isteğimize ise, eğer namaz kılmayacaksanız etrafta fazla dolanmayın diyen caminin imamı kibarca engel oldu. Yıllardır türlü dine ve inanca ait pek çok tapınağı ziyaret ettim, dini ritüellerine saygı duymak koşulu ile Tanrı’nın evlerinde hep hoşça karşılandım, hiçbir sorun yaşamadım. Kadınların giremediği birkaç yer hariç, bu işin istisnasını nedense bir Müslüman olarak hep camilerde yaşadım…Birkaç kez Müslüman olduğuma inanmayan hocaları besmele çekerek ikna ettimse de, kimi kez böylelerine de rastladım..


Taşkent, Özbekistan’daki son durağımdı. Haftaya Orta Asya’daki farklı inançlarla ilgili bir yazı yayınladıktan sonra bu ülkeye veda edip, bambaşka bir coğrafyaya, hem çok bildik hemde pek bilmedik bir ülkeye; İngiltere’ye doğru yola çıkacağız..

8 Mayıs 2011 Pazar

Semerkant

Semerkant çok güzel bir şehir, bizim Türkiye’de hep özlemini çektiğimiz cinsten çok yeşil bir şehir. İklimi de insanı yakıp kavuran Buhara’ya göre çok daha iyi. Tarih boyunca da hep böyle olmuş. Marakanda adıyla anıldığı yıllarda, MÖ 329 yılında Büyük İskender burayı ele geçirdiğinde, tarih kitaplarında anlatıldığına göre, yol ve savaş yorgunluğunu uzunca bir süre burada dinlenerek geçirmiş. Hatta tek çocuğunun annesi olacak kadına da burada aşık olmuş..



16. yüzyıla ulaşıldığında, Semerkant Orta Asya’daki en büyük ve en zengin şehirdir. 17. Yüzyıla ulaşıldığında, şehrin en ünlü meydanı Registan artık bugünkü halini almıştır. Meydandaki en eski yapı, sol tarafta kalan Timur’un torunu ve devrin ünlü astronomu Uluğ Bey adına 1417 yılında yaptırılan medrese. Tam karşısında 1617 yılında yaptırılan bir başka medrese Şirdar ve tam ortalarında da 1661 yılında yapılan Tilyekari medrese.


Uluğ Bey kendi adını taşıyan medreseyi astronomi çalışmalarını yürütmek ve öğretmek için yaptırmış, ve burada kendisinin de ders verdiği biliniyor. Bugün Uluğ Bey’i ders verirken gösteren çok güzel bir heykel grubu da medresenin içinde. Medresenin kapısında ise yazan yazı çok hoş ‘’Bu kapıdan geçen, gökyüzünün sırrına erecektir’’ Ancak tabi ki bu işler sadece kapıdan geçmekle olmayacağı için, Uluğ Bey’in ölümünden sonra Semerkant’da yaptırdığı ve o günün koşullarında dünyanın en iyi gözlemevi olarak kabul edilen ünlü rasathanesi, içinde yaşayan kırk cini kovmak amacıyla yıkılır. Bugün cin kovucuların adı sanı bilinmez ama Uluğ Bey’in Galile’nin 200 yıl sonra yapacağı gibi dinsel katkıya şiddetli bir eleştiri getirmek amacıyla söylediği şu sözler, anlayabilenlerin ruhlarına yüzyılların ötesinden meltem gibi eser. ‘’ Dinlerin getirdiği sis gibi dağılabilir, krallıklar yok olur, ancak bilimin çalışmaları ile ortaya çıkarılan sonuçlar sonsuzluğun hanesine kaydedilir.’’

Özbekistan’daki her tarihi yapıda olduğu gibi medreselerin içi turistik eşya satıcıları ile dolu. Hatta müze görevlilerinin bile, size bir şeyler satmak istemesini, bir süre sonra yadırgamamaya başlıyor insan. Ama renk renk Özbek suzenilerine de bakmadan geçmek neredeyse imkansız..

Bu yapıların tamamlandığı yıllar artık Semerkant’ın son parlak yıllarıdır. 1700’lü yıllara gelindiğinde artık tüm medreseler boşaltılmış ve binalar yaklaşık 300 yıl kendi kaderine terk edilmiştir. Rus araştırmacılar burasını neredeyse bir toprak yığınının altında bulmuşlar ve sonrasında uzun bir restorasyon çalışması sonucu bu hale getirmişler. Sovyetler Birliği döneminde de Registan meydanı halk mahkemelerinin ve infazların yapıldığı yer olmuş.Hikayeleri, hayaletleri çok olan bir yer burası..





Semerkant tarihi eserlerle bezeli bir şehir olsa da, görsel medyada en çok kullanılan yeri bir mezarlık, ama tabi sıradan bir mezarlık değil burası. Şahı Zinde isimli bir evliyanın türbesinin etrafı 9.yüzyıldan beri Semerkant’ın mezarlık alanı olarak gelişmiş.14. ve 15 yüzyıllarda Timur ailesinin kadınları da buraya gömülmüş. Etrafı bugün de mezarlık olarak kullanılmakta. 40 merdiven ile ulaşılan ana yolunun sağı ve solu, adeta değerli bir kolyenin taşları gibi yan yana dizilmiş, mavinin her tonuna bulanmış türbeler ile dolu. Orta Asya’da bizde olduğu gibi türbe ziyaretleri çok seviliyor, dolayısıyla Semerkantlılarla da günün her saatinde burada.

Semerkant’ın bir başka güzel yapısı da 36 metre yüksekliğe, 46 metre genişliğe sahip kapısı ile sizi karşılayan Bibi Hanım Cami. Bibi Hanım Timur’un Çin’li olduğu tahmin edilen eşi. Timur, Hindistan seferinden elde ettiği filler dolusu altınla 1397-1398 yıllarında, 1,5 yıl gibi çok kısa bir sürede bu camiyi inşa ettirmiş. Çok hızlı yapıldığı için, çok da sağlam olmamış ve ileriki yıllarda içinde çatlaklar oluşmaya başlayınca, meydandaki cami kullanılmaya başlanmış.




Efsanevi Timur ve güzelliği dillere destan bir Bibi Hanım olur da, İpek Yolunda onların hikayeleri anlatılmaz mı??? Asırlar boyunca kulaktan kulağa aktarılırken, hikaye ne kadar değişikliklere uğradı bilinmez ama benim kulağıma anlatılana göre Timur, Bibi Hanım’a çok güvenir ve sefer için Semerkant’dan ayrıldığında tüm işlerini ona devredermiş. Yine bir başka seferde olan Timur bu caminin inşaatını da Bibi’ye emanet etmiş ve döndüğünde bitmiş olmasını istemiş.

Timur’un seferden dönmek üzere olduğunu haber alan Bibi, bakmış ki cami de işler çok yavaş ilerliyor, bu işin sorumlusu olarak gördüğü mimarı yanına çağırmış ve bir an önce inşaatı bitirmesini emretmiş. Ama bizim mimar Bibi’ye sevdalı, gönlü ne ferman dinliyor ne de Timur’un dillere destan gazabını.

‘’Cami’yi bir şartla bitiririm’’ demiş mimar, ‘’eğer bu kulunuza bir öpücüğü çok görmezseniz..’’ Bibi mimara başka kızlar, büyük paralar önerdiyse de, onu kararından caydıramamış ve sonuçta razı olmuş. Derler ki mimar Bibi’yi tüm hasreti ve tüm aşkı ile öptüğünde, yanağında bu öpücüğün izi kalmış ve Bibi ne yaparsa yapsın bu izi silememiş. Tabi bu işi önce gören,sonra da öğrenen Timur hem Bibi’yi, hem de mimarı bu caminin kapısının üzerinden attırıvermiş, ve yine anlatılanlara göre Bibi gitti giderken, mimar kanatlanıp kuş olup Hicaz’a uçmuş. Kadınların yazgısı bu coğrafyada hiç değişmiyor galiba. Bu tarihten sonra da Timur’un talimatı üzerine, kadınlar yüzlerini başkalarına göstermemek için peçe takmaya başladı derler.

İpek Yolu’nda masalların hiç sonu yok değil mi???

Son fotoğraflar aslında en çok sevdiğim yerden: Semerkant pazarı