Şems-i Tebrizi / Konya

Mevlana’yı anlamayı giden yol, biraz da Şems-i Tebrizi ile olan ilişkisini anlamaktan geçiyor. 1185 yılında Tebriz’de doğan Şems, o dönemde İslam’ın yayılmasına öncülük eden gezgin dervişlerden biridir. O kadar çok yer gezmiş ki, Şemseddin Perende, yani uçan Şems adıyla anılırmış.

Aldığı manevi bir işaret üzerine Konya’ya, Mevlana’yı bulmaya gelir Şems, ve onu bulduğu andan itibarenden, Mevlana’nın yüzyılların ötesine uzanacak olan yolculuğu da başlamış olur. Eğer Şems ile karşılaşmamış olsa, dönemin bilgili ulemalarından biri olup, sonrasında da tarihin kalın sayfaları arasında belki adı bile geçmeyecek olan Mevlana, Şems ile bambaşka bir değişim geçirir ve ilahi aşkın potasında erimeye başlar.

İkilinin tutkulu ilişkisi kesintilerle üç-üçbuçuk yıl kadar sürer. Gözlerinin deyim yerindeyse birbirinden başkasını görmemesi, Mevlana’nın halkla ilişkisini kesip, medresedeki derslerini bırakıp tüm zamanını Şems ile sohbet ederek geçirmesi, etrafındakilerin derin kıskançlığına neden olur. Dedikoduların yayılması üzerine Şems ansızın Konya’yı terk eder, Mevlana perişan olur, matem giysileri ile dolaşmaya başlar. Bu dönemde Şems’den öğrendiği varsayılan sema ayinlerini yapmaya başlar. Dört bir yana mektuplar yollanır Şems’i bulmak için, sonunda Şam’da olduğu anlaşılınca Mevlana oğlunu gönderir Şems’i alıp getirmesi için.

İkinci buluşmaları da kısa bir süre sonra aynı akıbete uğrar ancak bu kez Şems büyük bir ihtimalle Mevlana’nın, aralarında oğlu da olduğu rivayet edilen yakınları tarafından öldürülecektir. Sonraki yıllarda mektuplarla da yetinmez Mevlana, bu kez Şems’i bulmak için kendisi düşer yollara. Dört kez Şam’a gider gelir ama boşunadır.

Bugün Mevlevi Dergahına çok yakın, şu anda cami olarak kullanılmakta olan bir mescid’de Şems’in mezarı olduğuna inanılan bir sanduka var. Orayı ziyaret için gittiğimizde ikindi namazı vaktiydi. Namaz bitip, cami boşaldıktan sonra ayakkabılarımızı çıkartıp, başlarımızı örtüp içeri girmeye çalışırken, dışarı çıkmaya çalışan türbanlı bir kadın gurubu ile karşılaşıyoruz. Bu hanımlardan biri güya kendi kendine söyleniyor; ‘ Buraya böyle gelip erenlerin ruhlarını rahatsız ediyorlar’

Refleks olarak bizim gruptaki hanımların kılık kıyafetine ve hareketlerine bakıyorum. Herkes dini bir mekana girdiğimizin bilincinde, kılık kıyafet uygun, başlar örtülmüş, sessiz. Bu lafın kılık kıyafetimizde ki yada davranışlarımızda ki bir uygunsuzluğa değilde, onun gibi türbanlı olmadığımız için geldiğini anladığım anda, sevgili arkadaşım Melahat’in eşi Yüksel hemen lafı yetiştiriyor; ‘seni kim ulema tayin etti?’ Kafalar önde hemen dışarı süzülüveriyorlar.

İnsanların inançlarına saygım sonsuz ama aklın, inancın süzgeci olması gerektiğine de şiddetle inananlardanım. Ey be kadın dedim kendi kendime, gelip dua ettiğin erenleri hiç mi merak etmedin? O önünde dualar ettiğin sandukanın içindekinin Şems olma olasılığı milyonda bir, ya boş ya da kim olduğu belirsiz başka biri var. Mevlana bulamamış Şems’i, sen mi burada buldun? Ya da senin o erenlerinin en büyüğü Mevlana’yı hiç mi okumadın? O Mevlana ki şöyle demiş; ‘Can gözü açık olmayan sakaldan ve sarıktan başka bir şey göremez’