Küba'da bir Amerikalı

Yanılmıyorsam bir kaç yıl önceydi, yeni yılın ilk gününde Bodrum’da arkadaşlarımlaydım. Geç kalkmıştık, ruh halimiz ise yoğun bir tembellikti. Derken aramızdan birisi hadi bir oyun oynayalım, size bir sorum var demişti. Oturduğumuz koltuklardan kalkmadan yapılabilecek bir aktivite olduğu için kimseden itiraz gelmemişti. Soru, eğer yapabilseydiniz kimin hayatını yaşamak isterdiniz di....

Miskin geçmesi zorunlu bir, 1-Ocak günü için ağır bir soruydu ama o sıralar galiba romantik bir ruh halindeydim ki, benim cevabım Mümtaz Mahal olmuştu. Hani şu aşkı uğruna, dünyanın en muhteşem eserlerinden biri, Taç Mahal inşa edilen kadın. Haremindeki binlerce güzele rağmen, ölümünden sonra bile Şah Cihan’ın ruhunu esir alan kadın...

Sonraları bu soruyu zaman zaman hep düşündüm, kimi zaman o oldum, kimi zaman bu.. ama hep bir ismin kıyılarında dolandım durdum ama hayatına beynine sıktığı bir kurşunla son verdiği için, onun hayatını yaşamayı çok istesemde, sonunu istemediğim için, onu seçmeyi çok istememe rağmen yapamadım...

O hayat Ernest Hemingway’in hayatı. İster dünyanın en egzotik köşeleri olsun, isterse en kanlı savaşları, her birine kendi evine gidermiş gibi giden ve sonrasında oralardan muhteşem hikayelerle dönen bir adam. İtalya’da savaşta yaralanan, Milano’da yattığı hastanede hemşiresi Agnes von Kurowsky ile yaşadığı aşk sonrası, Agnes’i Catherine karakterinde yeniden canlandırarak, Silahlara Veda’yı yazan, Paris’te dönemin en ünlü yazarlarıyla tanışan, İspanya’da boğa güreşlerine tiryaki olan, Afrika’ya yaptığı safarilerden, Kilimanjara’nın Karları ve Afrika’nın Yeşil Tepeleri gibi muhteşem hikayeler çıkaran, romanlarının filme çekildiği, çok başarılı bir yazar olduğu herkesçe kabul edildiği bir dönemde bile Uzakdoğuya savaş muhabiri olarak gitmekten çekinmeyen bir adam..

İşte bu adamın hayatında, biyografisinde adeta bir alt başlıkmışcasına geçiştirilse de, bir Küba dönemi var. Gelmeleri gitmeleri çok olsa da, az buz değil, neredeyse 30 yıl süren bir dönem bu. Havana’yı ilk gördüğü yıl 1928’dir, ikinci karısı Pauline ile Avrupa’dan dönerken, Havana limanına uğramıştır yolculuk yaptıkları gemi. Limanın yakınlarında geçirilen o ilk bir kaç saat, Küba’yı Hemingway’in evi yapmaya yetmişti. Sonraları sık sık geldi bu ülkeye...Önceleri arkadaşı Joe Russell’ın yatıyla Florida – Havana arası gidip geldi, sonraları günlüğü iki dolara oda kiraladığı Ambos Mundos Otelinde yazılarını yazdığı, düzelttiği uzun saatler ve döneminin en güzel ve cüretkar kadınlarından Jane Mason ile Havana gecelerinde yaşadığı büyük aşk...Daha sonra kendi yatı Pilar ile neredeyse karış karış bütün kıyılarında dolaştığı, koylarında mola verdiği uzun deniz yolculukları... Onun Küba günlerini hatırlayanlar, yalnız bir denizci gibi yaşardı, bir denizci gibi giyinirdi diye anlatıyorlar..

1938 yılında üçüncü karısı ile evliyken, Havana’nın biraz dışında San Francisco de Paula tepelerinde Finca Vigia adıyla anılan, beyaz, İspanyol stili geniş bir bahçenin içinde yer alan bir ev kiraladılar. Ertesi yıl, Çanlar Kimin İçin Çalıyor yayınlandı ve Hemingway oradan kazandığı para ile, 18.500 dolar vererek Finca Vigia’yı satın aldı. Sonraki 20 yıl süresince Küba’da ki evi olacaktır burası yazarın.

Şu an müze olarak kullanılan ev, yoğun yeşilliğin içinde, yüzme havuzu, meşhur kulesi ile Havana’da benim en hoşuma giden yerlerden biri oldu. Havuzun yanına ölen köpekleri için yaptırdığı minik mezarlar, ve evin her odasında bulunan kitaplar, kitaplıklar ise benim ruhuma dokunan köşeleriydi Finca Vigia’nın.

Hemingway bu evi, 2. Dünya Savaşı sırasında dostları ile kurduğu gizli antifaşist örgütün genel merkezi olarak kullandı. Amerikan Konsolosluğunun onayını da alarak aylarca yatı Pilar ile Küba kıyılarında Alman denizaltılarını gözlediler. Yine bu evde kediler, köpekler ve yüzlerce güvercinin yanında dövüştürmek için horoz yetiştirdi. Küba’nın her kesiminden dostlsrının yanı sıra, Hollywood sakinlerinden Gary Cooper, Errol Flynn gibi isimler bu evin konukları oldular, Havana gecelerine Hemingway eşliğinde daldılar. Hele Ava Gardner’in havuz başında çıplak güneşlenmesi ve etraftaki gençlerin o görüntü karşısında geçirdikleri mutlu saatler, Havana’da halen bir şehir efsanesi kıvamında anlatılmakta...

Hemingway 1952 yılında yazdığı bir mektupta, Küba’da yazmanın her zaman kendisine iyi şans getirdiğini söylemişti. Belki bu şansa, yada bu ülkede geçirdiği keyifli zamanlara kendince teşekkür etmek için 1954 yılında kazandığı Nobel ödülünü Küba’lılara hediye etti. Küba’yı anlattığı kitabı yazmaya ise 1945 yılında başladı. 1947 yılına gelindiğinde yazdıkları 1000 sayfayı bulmuştu. Sonrasında 1950’lerde kitaba tekrar döndüyse de hiç bir zaman bitiremedi. Kitap 25 yıl sonra 1970 yılında Akıntı Adaları adıyla basıldı. Hemingway, Akıntı Adalarını hiç bir zaman tamamlayamasa da, yazdıklarından pek çok öykü ve muhteşem bir roman’da çıkarmasını bildi. Yaşlı Adam ve Deniz, ilk hali ile Akıntı Adalar’nda anlatılan bir hikayeydi.

Evde resim çekmek yasak olduğu için burada kullandığım resimleri binanın restorasyonunu yapan Bruner-Cott mimarlık bürosunun web sitesinden aldım. Bu güzel evin detaylı fotoğraflarını www.hemingwaysociety.org/justice/default.htm adresinde bulabilirsiniz. Castro ile olan fotoğrafı Korda’dan diğerleri ise Wikipedia’dan alınmıştır.

Hemingway'in Küba günlerini anlatan kitap, yine Kübalı bir yazardan. Enrique Cırules'in Ernest Hemingway in the Romana Archipelago, bu konuda yapılmış en başarılı çalışmalardan. Tavsiye edilir...

Küba yazılarım şimdilik burada bitiyor...Bir sonraki yazıda dünyanın öteki ucunda büyülü bir ülkede olacağız..Hedef Myanmar (eski adı ile Burma)