Antakya

Gaziantep’ten kalkan otobüsümüz Antakya ya yaklaşırken, ilk bizi portakal çiçeklerinin kokuları karşıladı. Hızla giden bir otobüsün içine böylesine dolan bu kokuya hem şaşırdım, hemde derin derin içime çekerek keyfini çıkardım. Şehire girerken başlayan portakal kokuları, sonra bir daha peşimizi bırakmadı, ara ara hep geldi buldu bizi. Antakya da zihnimde portakal çiceği kokulu şehir olarak kaldı.

Gezdiğimiz mevsim dolayısıyla, tüm Güneydoğu Anadolu yeşil renge bürünmüştü ama Hatay sınırları içine girdiğimiz andan itibaren yeşilin tonu ve yoğunluğu, denizin mavisi ile karışması, havadaki kokular çok farklı bir bölgeye geldiğimizi anlatıyordu. Şu anda Suriye tarafından eskisi kadar çok gündeme getirilmese de, Hatay konusunun Suriye nin neden bu kadar canını acıttığını, daha iki hafta önce sınırın diğer tarafında dolaşan biri olarak çok net bir şekilde görebildim. Suriye de Hatay gibi bereketli, yeşil bir bölge yok, deniz kenarındaki en büyük şehir olan Lazkiye nin önünü liman kapatmış, denize girebilecek yer çok az. Hafız Esad, yada şimdiki Suriye Başkanı oğul Başer Esad hiç Hatay a geldilermi bilmiyorum ama biraz empati yaparak ne hissettiklerini anlayabilmek çok kolay.

Güney Amerika da gezerken İspanyolca bilmediğime çok hayıflanmıştım. Tek bir dil bilerek ne kadar çok sayıda ülke insanı ile ana dilinde iletişim kurma şansı olacaktı. Bir kaç yıldır Arap ülkelerine seyahatler yapıyorum, ve şimdi de aynı şeyi Arapça için hissediyorum. Düşünsenize ne kadar büyük bir coğrafya da tek bir dili bilerek, rahatça dolaşabiliyorsunuz. Ne keyif olurdu.. Arapça Antakyada da birinci dil demek yalan olmaz herhalde, kendi başınıza sokaklarda, çarşılarda dolaşırken bunu çok fazla anlamak olası değil, çünkü siz Türkçe konuşuyorsunuz, Türkçe yanıt alıyorsunuz.

Antakya ya gittiğimizin ertesi günü, bizi bütün bir gün Antakya dışında dolaştırması için taksi şöförü Fehim Bey ile anlaştık. İstisnasız her gittiğimiz yerde, yemek yediğimiz lokantada, adres sorduğumuz sokaklarda, çay içtiğimiz kahvelerde hep Arapça konuştu ve özür dileyerek Arapça bilmediğini söyleyen biri dışında, hepde karşılığını aldı. Fehim Bey bizi o gün Roma döneminden kalma Titus tünellerine, bölgedeki yine Selevcia Pierria antik kenti döneminden kalma mağaralara, Samandağ daki Aziz Simon Manastırına ve Hristiyanlığın en eski kiliselerinden biri kabul edilen kayaya oyulmuş St. Pierre kilisesine götürdü ama ikide köy var ki gittiğimiz yerler arasında, özellikle bahsedimeyi hak ediyorlar. Vakıflı köyüne gitmeyi biz istemiştik,Hıdırbey e ise, buraya gelmişken onu da görün diye Fehim Bey götürdü bizi.

Vakıflı, Ermenistan hariç dünyada kendi muhtarlığı ve kooperatifi olan tek Ermeni köyü. Bu bölge 2. Mahmut döneminde işletilmesi için Hristiyan bir Arap a verilmiş. 1. Dünya savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğunun aldığı techir kararına direnen Ermeni köylüler, Musa dağında yaptıkları 40 günlük bir direnişten sonra, Fransız gemileri ile Suriye ve Lübnan a gitmişler. Fransız himayesindeki 20 yıllık sürede yeniden köylerine dönenler, Hatay’ın 1939 da Türkiye Cumhuriyetine katılması ile, Vakıflı hariç, diğer 6 köy halkı arazilerini devlete satarak, zamanın Fransız sömürgesi Suriye ye göç etmişler.

Vakıflı da Mustafanın arkadaşı ressam Artin Demirci nin anne ve babasını ziyaret etme şansımız oldu. Bu civarda yaşayan yaklaşık 100 kadar Ermeni aile olduğunu ve Vakıflı da ise bunların 20 sinin yaşadığını onlardan öğrendik. Püfür püfür esen rüzgar eşliğinde balkonda içtiğimiz Artin in annesinin yaptığı kahvenin keyfi ve ikram ettiği portakalın tadı hala damağımda. Portakalın neden bu kadar güzel olduğunu ise Vakıflı nın organik tarıma geçen ilk köy olduğunu öğrenince anladım.

Portakal ağaçları altındaki yemyeşil Vakıflı dan sonra, gittiğimiz ikinci köy Hıdırbey oldu. Köy meydanındaki yüzlerce yıllık çınar agacının Hz Musa nın, Hz Hızır ile burada gezerken toprağa sapladığı asasından yeşerdiğine inanıyor yöre halkı. Anadolunun güneyinden başlayıp, Suriye sahil şeridine kadar olan bölgede, Nusayrilik olarak adlandırılan Arap Aleviliği diyebileceğimiz inanç çok yaygın. Pek çok yerde kutlanan Hıdrellez, yada dar zamanlarda yardıma koşması beklenilen Hızır, Nusayri inancı ile bağlantılı. Farklı inanışları olan bu mezhep ile ilgili bir yazıyı, onlar hakkında aldığım bir kitabı okuyup bitirdikten sonra yazmak istiyorum. Hıdırbey köyü de Nusayrilerin yaşadığı bir yer.

Hıdırbey köyünde, Çınar ağacının gölgesinin kapladığı meydandaki masalarda, tabiki hemen yanıbaşımızdaki portakal ağaçlarından gelen kokuları derin derin içimize çekerek, zahter çayı içerek ve Hıdırbeylilerin ikram ettiği portakalları yiyerek ve hiç geri dönmek istemeyerek uzun uzun oturduk.